Adaptogeny - roślinna rewolucja w sporcie

Sportowcy na całym świecie poszukują sposobu na poprawę wydolności organizmu, który pozwoli na znaczną poprawę jakości i intensywności treningu. Oczywiście nie chodzi o nielegalne środki dopingujące, które prowadzą w prostej linii do dyskwalifikacji podczas zawodów. Potencjalne konsekwencje zdrowotne powinny być jednak głównym powodem omijania ich szerokim łukiem.

Adaptogeny pojawiły się w pismach naukowych już przeszło tysiąc lat temu i  mają swoje korzenie w tradycyjnej medycynie Chin, Japonii oraz Korei. Innymi słowy są to substancje aktywne,  pochodzenia roślinnego. Mają realny wpływ na odporność organizmu na czynniki zewnętrzne środowiska, w tym także obciążenia fizyczne. Najczęściej adaptogeny, które można spotkać na rynku suplementów są pochodzenia naturalnego, jednak czasem można spotkać się z otrzymywanymi drogą chemiczną.

Jeszcze w połowie XX wieku pojęcie adaptogenów nie było szeroko znane, tym bardziej w sporcie. Dopiero w 1996 roku pojawiły się pierwsze poważne badanie nad wpływem eleuterokoka na wydolność fizyczną. Jako ciekawostkę można wspomnieć, że w 1960 roku pojawiła się książka opisująca eleuterokoka jako środka stymulującego.
Rynek suplementów pełen jest adaptogenów naturalnego pochodzenia:

• żeń-szeń, eleuterokok kolczysty, leuzei, różaniec górski (nazywany złotym korzeniem), zwodnica wysoka bądź różnego rodzaju preparaty na bazie wodorostów.

Chemiczna struktura adaptogenów jest bardzo złożona, a ich działanie jest niezwykle trudne do wytłumaczenia biorąc pod uwagę tylko jedną z substancji wchodzących w ich skład. Dobrym przykładem będzie anaboliczny wpływ leuzai na osiągane przyrosty masy mięśniowej (co jest wynikiem działania fitoecdysteroidów), jednak jej wpływ na poprawę wydolności już nie jest w żaden sposób związany z tym związkiem. Także próby izolowania poszczególnych związków mogą doprowadzić do zatracenia części pozytywnych właściwości.
Innym popularnym adaptogenem jest żeń-szeń, a konkretnie jego korzeń. Ułatwia on przystosowanie organizmu do zwiększających się obciążeń fizycznych, stanowi źródło delikatnych stymulantów dodających sił witalnych.

JAKIE CECHY POWINIEN POSIADAĆ ADAPTOGEN:

• nie może być szkodliwy dla zdrowia i życia człowieka,
• powinien posiadać szerokie spektrum działania (aktywności biologicznej),
• nie wywoływać stałych zmian w normalnym funkcjonowaniu organizmu,
• jego niespecyficzne działanie powinno wpływać na zwiększenie odporności na zewnętrzne czynniki środowiskowe,
• powinien wspierać powrót organizmu do prawidłowego funkcjonowania w przypadku gdy doszło do zachwiania homeostazy.

Można dotrzeć do wielu informacji na temat adaptogenów, zatem w roli podsumowania przytoczę poniżej najważniejsze informacje.

1. Wpływają pozytywnie na normalizację wewnętrzną organizmu (biorąc pod uwagę procesy anaboliczne oraz kataboliczne).
2. Wzmacniają układ nerwowy na zewnętrzne czynniki środowiskowe, mogą wspierać proces uczenia się, poprawiać pamięć.
3. Wzmacniają układ immunologiczny nawet w kontekście zwiększonego obciążenia fizycznego (treningami), który w niektórych przypadkach może doprowadzić do osłabienia odporności.
4. Regulują proces powstawania i dystrybucji energii w organizmie.
5. Wykazują właściwości antyoksydacyjne, wspierając tym samym organizm w walce z wolnymi rodnikami. Ograniczają dzięki temu proces starzenia się organizmu.
6. Usprawniają proces detoksykacji (usuwania toksyn z organizmu).
7. Ograniczają proces zakwaszania się organizmu pod wpływem intensywnego treningu (bądź innego wysiłku fizycznego).
8. Wykazują pewne działanie anaboliczne, ograniczają nawet katabolizm okołotreningowy.

PODSUMOWANIE
Jak widać adaptogeny mogą stanowić przyszłość suplementacji ze względu na naturalne pochodzenie i brak jakichkolwiek negatywnych skutków ubocznych (przy założeniu, że ktoś nie przesadza z dawkami). Stanowią według części sportowców ciekawą alternatywę dla dopingu w sporcie. Przydatność konkretnego adaptogenu jest zależna od typu uprawianego sportu, oczekiwań jakie się przed nim stawia i co najważniejsze indywidualnych predyspozycji organizmu. Warto pamiętać, że pomimo swojej skuteczności i szerokiego spektrum działania nie zastąpią one podstaw jakimi są: trening, odżywianie oraz odpowiedni czas na regenerację.