Probiotyki, prebiotyki, synbiotyki - czy warto? - część 1

Prawdopodobnie każdy spotkał się z tymi pojęciami, jednak czy ich definicja i potencjalne korzyści ze stosowania są dla wszystkich jasne? Jeżeli nie, zachęcam do lektury.

Probiotykiem nazywa się produkt, który zawiera w sobie duże ilości bakterii (żywych kultur) o charakterze prozdrowotnym. Charakteryzują się one pozytywnym wpływem na pracę i funkcjonowanie organizmu stosującego. Najczęściej są to bakterie mlekowe, ale mogą być to także drożdże. Najpopularniejsze szczepy bakterii probiotycznych: L. acidophilus, B. bifidum, L. rhamnosus, B. longum, L. Bulgaricus, B. breve, L. GG, B. animalis, L. plantarum 299, B. infantis, L. Casei, B. adolescentis, L. delbrueckii oraz L. reuterii (skróty: L- Lactobacillus, B- Bifidobacterium). Nie można zapominać o niepatogennych drożdżach z rodziny Saccharomyces (np. boulardii).

Najczęściej spotykane formy probiotyków:
- kapsułki
- jako dodatek do żywności

Prebiotyk natomiast jest to substancja, bądź mieszanka substancji, która nie ulega trawieniu w przewodzie pokarmowym człowieka. Jej zadaniem jest dostarczanie substancji odżywczych dla mikroflory żyjącej w jelitach mającej wpływ na wiele aspektów, takich jak: odporność, odpowiednie przyswajanie i wchłanianie (niektórych) substancji odżywczych oraz ochrona organizmu przed rozwojem patologicznych kultur bakterii.

Przykładowe prebiotyki:

- pochodne fruktozy (np. inulina, laktuloza oaz oligofruktoza)

- pochodne galaktozy (galaktooligosacharydy)

TROCHĘ HISTORII: Termin „prebiotyk” pojawił się w użyciu w 1995 roku, kiedy to został pierwszy raz wprowadzony przez Gibsona i Roberfroida. Klasyczna definicja stwierdza, że są to nietrawione składniki żywności, które po podaniu człowiekowi wpływają korzystnie na jego organizm. Mają za zadanie selektywną stymulację wzrostu oraz poprawę aktywności konkretnego rodzaju bakterii bytujących w okrężnicy. Jednak dotychczas została ona kilkukrotnie modyfikowana i aktualnie (od 2007 roku) WHO definiuje prebiotyki jako „składniki pokarmowe, które wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza w związku z modulacją zespołu mikroorganizmów jelitowych”.

Synbiotyk jest połączeniem probiotyków i prebiotyków w jeden kompleksowy produkt. Jego stosowanie pozwala na szybsze uzyskanie pożądanych efektów, w postaci odnowienia prawidłowej mikroflory organizmu i przywrócenie mu homeostazy.
SYNBIOTYK = PROBIOTYK + PREBIOTYK

DLACZEGO I KIEDY NALEŻY SIĘGNĄĆ PO PROBIOTYKI

Współcześnie nadużywa się antybiotyków, lekarze przepisują je wręcz od razu i to nawet bez próby naturalnego wyleczenia. Prawdopodobnie tak jest prościej, bądź po prostu ludzie nie mają czasu na chorowanie ze względu na napiętą sytuację na rynku pracy. Jakby nie tłumaczyć jest to przyczyna uodparniania się bakterii patogennych na coraz to kolejne antybiotyki – wynikiem czego coraz większe trudności przysparza dobór odpowiedniego lekarstwa. Jest to niewątpliwie problem naszych czasów – wróćmy jednak do tematu probiotyków.

Inne czynniki mogące doprowadzić do zaburzenia równowagi mikroflory układu pokarmowego:

- zanieczyszczenie środowiska i spożywanej żywności,

- przesadne ilości spożywanego alkoholu oraz palenie tytoniu,

- radioterapia (stosowana często w leczeniu nowotworów),

- permanentne życie w stresie.

WAŻNE: MIKROFLORA ZDROWEGO CZŁOWIEKA JEST STABILNA I NIEZMIENNA.

Wspomniane stosowanie antybiotyków niesie za sobą wyjałowienie organizmu z wszystkich bakterii, także tych należących do naturalnej mikroflory organizmu. Taki stan rzeczy może prowadzić między innymi do:

- problemów z odpornością,

- zachwiania prawidłowej pracy układu pokarmowego (jelit),

- upośledzenie naturalnej syntezy witamin z grupy B oraz K.

MECHANIZM DZIAŁANIA BAKTERII PROBIOTYCZNYCH

Generalnie mają one za zadanie zasiedlić i przywrócić prawidłową mikroflorę jelit oraz wyprzeć szczepy patogenne. Wykorzystywane w tym celu są mechanizmy takie jak: konkurencja o miejsce do rozwoju, produkcja substancji hamujących rozwój niechcianych bakterii (np. nadltenku wodoru), konkurencja o substancje odżywcze (brak dostępności np. do cukrów prostych hamuje namnażanie Clostrudium difficile). Często bakterie probiotyczne wytwarzają kwasy, które wpływają negatywnie na szczepy potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia. Oczywiście nie należy zapominać o stymulacji przez probiotyki układu immunologicznego poprzez jego kontakt z antygenami.

Przebyta terapia antybiotykowa może doprowadzić do wyjałowienia organizmu, niestety często proces przywracania prawidłowej mikroflory jelit może trwać nawet do 6 miesięcy. Jest to czas gdy organizm człowieka jest bardziej podatny na wszelkiego rodzaju infekcje. Jest to podstawą twierdzenia, że antybiotyki nie tylko leczą, ale także osłabiają organizm. Powszechnym problemem przytoczonym wcześniej jest działanie służby zdrowia i bardzo częste zalecanie terapii antybiotykowej, nawet gdy nie ma takiej konieczności.

WSKAZANIA DO WPROWADZENIA PROBIOTYKÓW DO CODZIENNEJ SUPLEMENTACJI

•  ostra biegunka o podłożu infekcyjnym
•  przebycie leczenia antybiotykami
•  w przypadku występowania regularnych biegunek
•  zapalenie jelit
•  problemy z wypróżnianiem się
•  zespół jelita drażliwego
•  zapalenie pochwy

PROBIOTYKI A SKUTKI UBOCZNE

Należy być świadomym, że mimo zbawiennego wpływu probiotyków na organizm ludzki – mogą one wywołać efekty uboczne. Najczęściej występującymi są problemy z gazowaniem w jelitach, wzdęcia oraz dyskomfort brzuszny (przebiegają jednak łagodnie i są niezwykle rzadkie). W skrajnych przypadkach u osób mających problem z uszkodzoną śluzówką nabłonka jelit mogą pojawić się infekcje. Trochę większym problemem mogą być występujące alergie spowodowane przez prebiotyk, jak i towarzyszące mu substancje.

LITERATURA:
[1]. Gibson R., Roberfroid M.: Dietary modulation of the human colonic microbiota: introducing the concept of prebiotics. J. Nutr., 1995, 125, 140-1412
[2]. Sabina Górska, Anna Jarząb, Andrzej Gamian, Probiotic bacteria in the human gastrointestinal tract as a factor stimulating the immune system., Postepy Hig Med Dosw. (online), 2009; 63: 653-667
[3]. Monika Jach, Renata Łoś, Maciej Maj, Anna Malm, PROBIOTYKI– ASPEKTY FUNKCJONALNE I TECHNOLOGICZNE, POST. MIKROBIOL.,2013, 52, 2, 161–170
[4]. Hanna Szajewska, Probiotics in Poland — when, which and why?, Gastroenterologia Kliniczna 2010, tom 2, nr 1, 1–9
[5]. Elementy prezentacji: Pro-,pre-,synbiotyki Dlaczego, kiedy,jak je stosować?, Iwona Sakowska-MaliszewskaPoradnia Gastroenterologiczna Centrum Pediatrii w Sosnowcu
[6].Gibson et al. 2010. Food Science and Technology Bulletin: Functional Foods 7 (1) 1–19.
[7].Katarzyna Śliżewska, Adriana Nowak, Renata Barczyńska, Zdzisława Libudzisz Prebiotyki – Definicja, Właściwości I Zastosowanie W Przemyśle, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2013, 1 (86), 5 – 20
[8]. World Health Organization, Food and Agriculture Organization of the United Nations. Probiotics in food. Health and nutritional properties and guidelines for evaluation. FAO Food and Nutrition Paper 85; Rome 2006.
[9]. Adriana Nowak, Katarzyna Śliżewska, Zdzisława Libudzisz, Jerzy Socha, PROBIOTYKI – EFEKTY ZDROWOTNE. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 4 (71), 20 – 36