Probiotyki - cechy i wykorzystanie - część 2

W poprzednim opracowaniu omówione zostały najważniejsze aspekty związane ze stosowaniem probiotyków oraz różnice między nimi a prebiotykami i synbiotykami. Oczywiście ich spektrum działania i wykorzystania jest znacznie szersze niż mogłoby się to wydawać. Dociekliwi z pewnością będą usatysfakcjonowani, ponieważ dziś skupimy się na wykorzystaniu bakterii probiotycznych w leczeniu konkretnych stanów chorobowych oraz cechy jakie dany szczep bakteryjny musi spełniać, by mógł zostać uznany za probiotyczny.

KRÓTKI WSTĘP

Naturalna mikroflora ludzkiego organizmu jest niezwykle rozbudowana, a ilość mikroorganizmów występujących w samych tylko jelitach szacowana jest (w dużym przybliżeniu) na 10*10^14. Taki wynik sprawia, że jest ona jedną z najbardziej rozbudowanych wśród dotychczas poznanych organizmów. Wśród tych wszystkich bakterii można rozróżnić 17 rodzin, 45 rodzajów oraz aż 1500 gatunków. Warto pamiętać, że skład jakościowy oraz ilościowy jest zmienny i jest to cecha indywidualna konkretnego organizmu – przy czym rozpatrując problem na poziomie osobniczym mikroflora organizmu wykazuje względną stabilność. Niestety istnieje wiele czynników, które mogą doprowadzić do zachwiania jej równowagi, a do najczęstszych przyczyn należy zaliczyć nieprawidłową dietę. Celem wzmocnienia mikroflory warto wprowadzić do swojego jadłospisu produkty powstające przy wykorzystaniu fermentacji mlekowej, takie jak jogurty naturalne (także smakowe) czy serki wiejskie. Należy zwrócić uwagę, że na rynku istnieje wiele produktów „jogurto - podobnych”, których właściwości prozdrowotne są znikome, o ile jakiekolwiek posiadają. Dla osób, które nie gustują w tego typu produktach, bądź mają problem z trawieniem laktozy, dobrym wyborem będzie zakup preparatu probiotycznego (optymalny będzie trochę bardziej rozbudowany synbiotyk), w formie kapsułek bądź rozpuszczalnego proszku. Sportowcy mają od pewnego czasu dostęp do odżywki białkowej marki 6PAK Nutrition (LIGHT WHEY), która została wzbogacona o solidną dawkę bakterii probiotycznych oraz charakteryzującą się obniżoną ilością laktozy. Każdy znajdzie coś dla siebie.

JAKIE WYMAGANIA MUSI SPEŁNIĆ SZCZEP BAKTERYJNY ZALICZANY DO GRUPY PROBIOTYKÓW?

Naturalnie musi wspierać odtwarzanie naturalnej mikroflory człowieka i niwelować skutki działania szczepów patogennych. Oczywiście by tego dokonać muszą być zdolne do wzrostu w określonych warunkach panujących w danym miejscu układu pokarmowego (np. być odporne na działanie niskiego pH). Powinny mieć pozytywny wpływ na obniżenie cholesterolu we krwi. Muszą być zdolne do adhezji na ścianach śluzowych, by była możliwość kolonizowania jelit. Nie mogą być w żaden sposób toksyczne i patogenne dla organizmu – ta cecha wydaje się być oczywista, jednak warto ją podkreślić. Idealnie by było gdyby dany szczep bakteryjny pochodził z naturalnej mikroflory człowieka.

PODSUMOWANIE WPŁYWU PROBIOTYKÓW NA ORGANIZM LUDZKI:

1. Wzmacniają układ odpornościowy poprzez stymulację.

2. Hamują rozwój i wypierają szczepy patogenne.

3. Korzystnie modyfikują skład mikroflory jelit.

4. Ograniczają objawy nietolerancji na laktozę.

5. Zmniejszają ryzyko otyłości (cecha dosyć kontrowersyjna, warto się nią jednak zainteresować).

6. Obniżają poziom cholesterolu we krwi.

7. Zapobiegają zaparciom i biegunkom.

8. Przyczyniają się do poprawy przyswajania substancji odżywczych.

CECHY FUNKCJONALNE ORAZ TECHNOLOGICZNE SZCZEPÓW PROBIOTYCZNYCH

NAJWAŻNIEJSZE SCHORZENIA, DO KTÓRYCH LECZENIA MOGĄ BYĆ WYKORZYSTYWANE BAKTERIE PROBIOTYCZNE

1. Profilaktyka i leczenie alergii pokarmowych

- stosowanie bakterii probiotycznych przynosi pozytywny skutek w leczeniu tego typu schorzeń, ze względu na ich wpływ na układ odpornościowy oraz prawidłowe funkcjonowanie bariery jelitowej. Przeprowadzone w Estonii badania na grupie dzieci cierpiących na alergię pokarmową oraz zdrowych, doprowadziła do stwierdzenia znacznie wyższego stężenia bakterii Bifidobacterium oraz Lactobacillus u dzieci zdrowych. Natomiast u dzieci chorych mikroflora jest zdominowana przez pałeczki jelitowe, Staphylococcus aureus oraz bakterie tlenowe. Oczywiście w pierwszej kolejności należy wyeliminować wspomniane bakterie tlenowe i w tym celu pomocne okazują się szczepy przyjazne człowiekowi.

2. Leczenie zespołu jelita drażliwego

- występuje często już w dzieciństwie i objawia się ciągłymi bólami brzucha, które niestety często nawracają. Na ten moment brak jest skutecznego sposobu leczenia, który by był zaakceptowany przez lekarzy, jednak wykazano łagodzący wpływ szczepu bakteryjnego Lactobacillus plantarum (probiotyk) na te właśnie dolegliwości.

3. Leczenie encefalopatii wątrobowej

- chorzy na encefalopatię mają problem ze znacznie podwyższonym stężeniem amoniaku we krwi, co jest spowodowane brakiem enzymu, który mógł by go rozłożyć. Najczęstszym powodem wystąpienia amoniaku we krwi, jest aktywność ureaz pochodzenia bakteryjnego. Na tej właśnie podstawie naukowcy przyjmują, że zastosowanie szczepów bakteryjnych w ramach leczenia, może przynieść pozytywny skutek (obniżenie ilości amoniaku we krwi). Dotychczas odnotowano pozytywny wpływ leczenia Lactobacillus acidophilus oraz neomycyną (grupa dzieci leczonych samym antybiotykiem notowała znacznie gorsze rezultaty).

4. Leczenie ostrych biegunek

- spowodowane są zazwyczaj przez infekcje rotawirusowe (w szczególności u dzieci). Dotychczas zbadano i potwierdzono klinicznie dobre działanie Lactobacillus rhamnosus GG. Badania nad zastosowaniem szczepów probiotycznych nadal trwają.

5. Leczenie tzw. „biegunek podróżnych”

- choroba ta dotyczy niespełna 45% osób żyjących w klimacie umiarkowanym, które podróżują do stref podzwrotnikowych. Badania nad zastosowaniem probiotyków w jej leczeniu były prowadzone na szeroką skalę, jednak tylko w dwóch próbach udowodniono, że zastosowanie Lactobacillus rhamnosus GG wpływa na znaczne ograniczenie ryzyka choroby. Natomiast w ramach ciekawostki L. acidophilus i L. Fermentum nie mają na nią żadnego wpływu.

6. Leczenie biegunek spowodowanych przez antybiotyki

- terapia antybiotykowa zazwyczaj skutkuje wyjałowieniem i zanikiem naturalnej mikroflory organizmu. W wyniku czego mogą się pojawić szczepy patogenne typu Clostridium, co prowadzi do wystąpienie obfitych biegunek (spowodowanych toksyną A oraz B produkowaną przez wspomniany szczep). Brak odpowiedniego leczenia celem przywrócenia prawidłowej mikroflory jelit może prowadzić do uszkodzenia śluzówki, co natomiast może przełożyć się na „rzekomo błoniaste zapalenie jelit”. Jej leczenie odbywa się przy wykorzystaniu metronidazolu bądź wankomycyny. Istnieje niestety 25% szans na nawrót choroby. Zastosowanie w tym przypadku probiotyków ma na celu przywrócenie prawidłowej mikroflory organizmu i utrzymanie homeostazy. Przebiega to na zasadzie konkurencji z patogennymi szczepami o miejsce do rozwoju (np. o dostęp do substancji odżywczych). Najskuteczniejszymi są: Lactobacillus rhamnosus GG oraz Saccharomyces boulardii.

7. Profilaktyka i leczenie zaparć

- regularne stosowanie bakterii probiotycznych, bądź konsumpcja jogurtów będących źródłem bakterii kwasu mlekowego może ograniczyć do minimum zaparcia. Zastosowanie probiotyków w profilaktyce bądź leczeniu zaparć nie jest jednoznaczne, bowiem istnieje podobna ilość badań, które potwierdzają, jak i zaprzeczają ich pozytywnemu wpływowi.

PRZYKŁADY SZCZEPÓW PROBIOTYCZNYCH WYKORZYSTYWANYCH PRZEMYSŁOWO, O UDOWODNIONEJ SKUTECZNOŚCI W BADANIACH KLINICZNYCH

8. Leczenie pouchitis

- pod określeniem pouchitis kryje się stan zapalny kikuta jelita po usunięciu operacyjnym kawałka jelita grubego (częsty zabieg u osób ciepiących na wrzodziejące zapalenie jelita). Występuje on w przypadku 15% operowanych osób i związany jest z zachwianiem prawidłowej mikroflory jelit, która została wyparta/zastąpiona przez szczepy patologiczne wyniszczające błony śluzowe. Aktualnie często stosuje się preparat pod tajemniczo brzmiącą nazwą VSL#3, w którego składzie znalazło się osiem szczepów bakterii probiotycznych. Stosowany jest on zarówno w ramach leczenia, jak i zapobiegania rozwoju pouchitis.

W RAMACH CIEKAWOSTKI:

9. Leczenie RZS (reumatoidalnego zapalenia stawów)

- wstępne badania wskazały, że szczep Lactobacillus rhamnosus GG stosowany przez dłuższy czas ogranicza ilość chorych, którzy zmagają się z bólem oraz obrzękiem stawów.

10. Profilaktyka próchnicy zębów
- badania pod kątem wpływu szczepów probiotycznych na stan uzębienia są nadal w toku, jednak pierwsze przesłanki są niezwykle pozytywne i wskazują na wpływ Lactobacillus rhamnosus GG na ograniczenie ryzyka wystąpienia próchnicy.

PODSUMOWANIE

Probiotyki mają olbrzymi zakres zastosowania i wykazują wyjątkowe działanie prozdrowotne. Właśnie dlatego każdy - nie tylko sportowcy, powinien zadbać o ich odpowiednią ilość w codziennej diecie. Oczywiście nie można ich traktować jako cudowny środek na każdą dolegliwość, ale z pewnością przyniosą ulgę wielu osobom borykającym się z chorobami związanymi z układem pokarmowym. Ciągle trwają poszukiwania nowych obszarów zastosowania szczepów probiotycznych – warto śledzić postępy badań.


LITERATURA:

[1]. Libudzisz Z.: Probiotics and prebiotics in fermented milks. Ped.Wsp. 4, 19–25 (2002)

[2]. Szajewska H.: Rola probiotyków w zapobieganiu i leczeniu chorób przewodu pokarmowego, PedWspół Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka.

[3]. Monika Jach, Renata Łos, Maciej Maj, Anna Malm, PROBIOTYKI – ASPEKTY FUNKCJONALNE I TECHNOLOGICZNE, POST. MIKROBIOL.,2013, 52, 2, 161–170

[4]. Marteau R. P., de Vrese M., Cellier C. J. i wsp.: Protection from gastrointestinal diseases with the use of probiotics, Am J Clin Nutr 2001, 73, 430–6.

[5]. Wojciech Cichy, Mirosława Gałęcka, Patrycja Szachta, PROBIOTICS AS AN ALTERNATIVE AND SUPPORT OF TRADITIONAL THERAPIES, Twoje Zdrowie Sp. z o.o., zakażenia 6/2010

[6]. Hanna Szajewska, Probiotics in Poland — when, which and why?, Gastroenterologia Kliniczna 2010, tom 2, nr 1, 1–9

[7]. Rolfe RD. The role of probiotic cultures in the control of gastrointestinal health. J Nutr 2000; 130: 396S–402S.