Adaptogeny

Czym są adaptogeny?

Adaptogeny to rośliny, które stanowią bogate źródło substancji aktywnych mających realny wpływ na ludzkie ciało oraz umysł. Podstawowym zagadnieniem łączącym adaptogeny ze wzmocnieniem organizmu jest ich wpływ na ograniczenie negatywnych skutków stresu, jak i podniesienie tolerancji organizmu na jego poziom w codziennym funkcjonowaniu. Innymi słowy zapewniają jego naturalne wzmocnienie i to na wielu płaszczyznach jednocześnie.

Regularna suplementacja adaptogenami sprzyja adaptacji organizmu do niesprzyjających warunków zewnętrznych.

Właściwości adaptogenów

Adaptogeny charakteryzują się kilkoma istotnymi właściwościami:

• są nietoksyczne - ich stosowanie jest w pełni bezpieczne dla organizmu i nie wpływa negatywnie na stan fizyczny czy też psychiczny,

• nie wykazują właściwości uzależniających,

• zapewniają niespecyficzną reakcję organizmu, tak więc wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu w obliczu nawet dużych dawek stresu, sprzyjają podniesieniu witalności, poprawiają odporność itp.,

• wpływają normalizująco na organizm - sprzyjają przywróceniu jego wewnętrznej równowagi, co przekłada się na utrzymanie lub przywrócenie homeostazy.

Adaptogeny - pochodzenie adaptogenów

Przeglądając źródła historyczne można natknąć się na informacje o adaptogenach stosowanych już w pradawnych czasach przez ludy wschodu. Istnieją zapiski mówiące o "magicznych i tajemniczych" roślinach, których spożycie miałoby obdarzyć mężczyzn "siłą ogiera", a kobiety niezwykłą płodnością.

Najprawdopodobniej mowa była o grupie roślin, jaką są adaptogeny, które cieszą się coraz większą popularnością na całym świecie. Początki swojej świetności miały na terenach dzisiejszych Indii, Iranu oraz Chin, gdzie uznane zostały za święte. Tworzono na ich bazie różnej maści oraz eliksiry, których właściwości zaskakiwały. Jednak dostępne były jedynie dla władców i elit ówczesnego świata.

Najpopularniejsze adaptogeny i ich właściwości

Pozytywny wpływ adaptogenów na ludzki organizm jest niezaprzeczalny, natomiast wszystkie adaptogeny mają swoje własne działanie. Warto poznać właściwości adaptogenów, zanim zacznie się je stosować. Gama adaptogenów jest szeroka, jednak do najważniejszych z nich zdecydowanie należy zaliczyć:

Ashwagandha (Withania somnifera)

Ashwagandha, inaczej witania ospała, to roślina pochodząca z Indii. Swoje działanie zawdzięcza dwóm związkom - witanolidom oraz glikowitanolidom.

Ashwagandha wykazuje silne właściwości przeciwutleniające, wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, podnosi odporność oraz optymalizuje gospodarkę hormonalną organizmu. Doskonale sprawdza się w przypadku osób aktywnych fizycznie, wspomaga regenerację nocną oraz ułatwia zasypianie.

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis)

Cytryniec chiński to pnącze lecznicze występujące w Korei oraz Chinach. Jego owoce zawierają schizandrynę i witaminę E oraz sporą ilość składników mineralnych.

Ta wyjątkowa roślina stanowi bogate źródło substancji aktywnych o pozytywnym wpływie na poprawę samopoczucia i nastroju. Cytryniec ma działanie wzmacniające i tonizujące układ oddechowy i nerwowy. Schizandra ogranicza bolesność mięśni, a także w sposób naturalny optymalizuje poziom neuroprzekaźników (m. in. serotoniny, dopaminy i noradrenaliny). Należy podkreślić, że to właśnie od ich poziomów zależy dobry nastrój i samopoczucie. Ponadto sprzyja ona sprawniejszej detoksykacji organizmu oraz niweluje negatywne skutki stresu.

Różeniec górski (Rhodiola rosea)

Rhodiola rosea to roślina, która występuje głównie w wysokich górach, a także w Skandynawii i na Syberii. Jest ona przystosowana do trudnych warunków panujących w środowisku.

Różeniec górski jest polecany szczególnie osobom borykającym się ze spadkami witalności. Można spotkać się z opinią, że pobudza lepiej niż kawa. Różeniec wpływa pozytywnie na układ odpornościowy, poprawia sprawność intelektualną, sprzyja lepszemu samopoczuciu oraz niweluje negatywne skutki ciągłego stresu.

Korzeń MACA (Pieprzyca peruwiańska)

Maca peruwiańska, jak sama nazwa wskazuje, występuje na terenie Peru.

Korzeń MACA to bardzo popularny adaptogen, którego suplementacja zwiększa wytrzymałość oraz odporność organizmu na stres, a także dodaje energii. Dobra wiadomość dla sportowców oraz osób aktywnych jest taka, że ma także pozytywny wpływ na wydolność.

MACA stosowany jest też w celu podniesienia sprawności seksualnej zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Jest on polecany kobietom przechodzącym menopauzę oraz miewającymi bolesne menstruacje, ale także starającym się o potomstwo. MACA wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne, zwiększa ogólną sprawność organizmu oraz poprawia samopoczucie.

Wysuszony korzeń MACA zawiera dużą ilość błonnika pokarmowego, aminokwasów, antyoksydantów, nienasyconych kwasów tłuszczowych, a także witaminy i minerały.

Gotu kola (Wąkrotka azjatycka)

Gotu kola rośnie w klimacie tropikalnym.

Wąkrotka azjatycka wykazuje działanie polegające na poprawie koncentracji oraz pamięci, podnosząc ogólną sprawność intelektualną. Co więcej, wzmacnia ona odporność organizmu, sprzyja lepszej regeneracji powysiłkowej oraz usprawnia proces gojenia się ran. Gotu kola wpływa pozytywnie także na funkcjonowanie układu krwionośnego.

Podobnie jak inne adaptogeny gotu kola zwiększa oporność organizmu na stres i niweluje jego negatywne skutki.

Bacopa monnieri (Bakopa drobnolistna)

Bacopa monnieri w naturze spotykana jest głównie w Indiach, ale nie tylko. Swoje działanie zawdzięcza związkom steroidowym, saponinom triterpenowym oraz braminie i herpestynie.

Wymienione wyżej substancje aktywne wpływają na poprawę krążenia oraz wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Suplementy diety z bakopą polecane są osobom przemęczonym, przeciążonym ze względu na intensywny wysiłek intelektualny oraz tym, które odczuwają pogorszenie pamięci, koncentracji i ogólnej sprawności umysłowej.

Adaptogeny w sporcie

Suplementacja adaptogenami w sporcie nie jest niczym nowym. Stosuje się je w celu podniesienia wydolności fizycznej oraz wzmocnienia organizmu na stres fizyczny i psychiczny. Adaptogeny stosowane są przez zawodowych sportowców i olimpijczyków pochodzących z różnych krajów.

Rosyjscy zawodnicy zdobyli aż 99 medali, z czego 50 złotych podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium (1972 rok). Swój sukces przypisywali oni zarówno wytężonej pracy nad formą fizyczną, jak i odpowiedniej suplementacji adaptogenami. Z kolei na Igrzyskach Olimpijskich w Atlancie Amerykanie zdobyli 101 medali, z czego 44 złote. Aż 150 olimpijczyków z USA oficjalnie poinformowało wtedy o stosowaniu specjalnie przygotowanej mieszanki adaptogenów roślinnych.

Wniosek nasuwa się sam - skuteczność adaptogenów nie jest tylko chwytem marketingowym!

Sprawdź także artykuł Adaptogeny na siłę i wytrzymałość

Kto nie może stosować adaptogenów?

Rośliny adaptogenne są z reguły bezpieczne dla zdrowia i zwykle nie powodują żadnych skutków ubocznych. Warto jednak pamiętać, że może dojść do wystąpienia reakcji ze względu na nadwrażliwość na daną substancję lub składnik aktywny.

Stosowania adaptogenów powinny unikać dzieci oraz kobiety w ciąży lub karmiące piersią. Co więcej, osoby chore na nadciśnienie powinny skonsultować się z lekarzem, zanim zaczną suplementację adaptogenami. Osoby przyjmujące leki antydepresyjne, przeciwlękowe lub uspokajające również powinny uzgodnić suplementację ze swoim lekarzem.

Bibliografia:

1. Todorova V, Ivanov K, Delattre C, Nalbantova V, Karcheva-Bahchevanska D, Ivanova S. Plant Adaptogens —History and Future Perspectives. Nutrients. 2021. Volume 13, Issue 8.
2. Pawar VS, Shivakumar H. A current status of adaptogens: natural remedy to stress. Asian Pacific Journal of Tropical Disease. Australian Journal of Medical Herbalism. 2010. Volume 22, No. 2, p. 41-49.
3. Panossian A, Wikman G. Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress—Protective Activity. Pharmaceuticals. 2010. Volume 3, Issue 1, p. 188-224.